Seçim…
Aylardır süren, tek gecede biten bir seçim. Biraz daha gündemimiz olmaya devam edecek ve yine bir sonrakini bekleyeceğiz. Partiler çok hummalı bir çalışma gösterdi. Sokaklarda seçim arabaları, bayraklar, afişler, broşürler, karşılıklı seçim çadırları... Sokakta, televizyonda, gözümüzün gördüğü her yerde 1 aydan fazladır seçim görüyoruz. Peki, cidden görüyor muyuz? Gösteriliyor mu? Dünya basınının takip ettiği 14 Mayıs ve 28 Mayıs seçimleri, aslında 2 saatte bitti. Seçim sonuçlarını Anadolu Ajansı ve Anka Haber Ajansı’ndan takip ettik. İki ajans seçim sonuçlarını zıt şekilde başlattı ama ortak noktada buluşturdular. Anka 45 dakika gibi bir süre Kılıçdaroğlu’nu %50’nin üzerinde tutabildi. Seçimi kazanan, 2.5 Milyon oya yakın bir farkla Erdoğan oldu. Çoğumuz seçim sürecini elimizdeki telefonlardan, sosyal medyadan takip ettik. Hepimiz, Cambridge Analytica veri skandalını hatırlarız. 2014 Yılında 50 Milyonu aşkın Facebook kullancısının kişisel verilerini toplayan şirket, bunu seçim kampanyalarında kullandı. Söz konusu veriler, Facebook'ta beğeni tuşuna ne zaman tıklandığına dair verileri bile içeriyordu. Brexit gibi önemli bir seçimi bile etkileyen veri ihlali yüzünden çok kişinin başı ağrıdı. Böyle bir skandal sonrası Facebook “kütüphanesi’ni” biraz daha şeffaf kıldı. Sayfaların, kişilerin, yani profillerin ne kadar reklam harcadıklarını görebilir olduk.
Yapay Zeka Avukatı Burak Su’nun twitter hesabında (@buraksu42) yayınladığı bilgiler Millet İttifakı yönünden hiç de iç açıcı değil. Son 90 günün reklam verenlerini inceleyen Aksu'nun paylaşımına göre, ilk 5 reklam verenin 4’ü Cumhur İttifakı, biri Kılıçdaroğlu. İlk 4 Reklamın toplamı 14 Milyon TL, Kılıçdaroğlu’nun ise 2.1 Milyon TL. Listenin devamındaki 5’liye bakıldığında ilk başta 2 Milyon 90 Bin TL ile Ekrem İmamoğlu’nu görüyoruz.
Erdoğan Gönüllüleri (Woo Medya) Büyük Türkiye -silinmiş sayfa- (Adem Demirkol) ve Murat Kurum... Ekrem İmamoğlu sonrası toplamda yaklaşık 5.5 Milyon TL'lik harcama ile bu isimler geliyor.WooMedya’nın sitesindeki referanslara bir bakmakta fayda var.
Cumhurbaşkanlığı, AK Parti Genel Merkezi, Başbakanlık, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, İşkur… WooMedya’ya ait birde WooCoin var…
Erdoğan Gönüllüleri sayfasının reklam içeriklerini incelediğimizde inanılmaz bir karapropaganda videolarıyla karşılaşıyoruz. “ Bir oy keleş mermisine gitmesin” gibi, şehit çocuklarının paylaşıldığı “katillerine özgürlük isteyenlere oy verme” gibi içerikler bulunuyor.
Tek tek neredeyse bütün şehirlere özel reklam çalışması yapılmış ve şehit askerler reklam yüzü olmuş. “Ankaralı vatansever kardeşim!” 14 Mayıs seçimlerinde mührü öyle bir vur ki özerklik isteyenlerin, bu vatanı bölmek isteyenlerin, 7’li masanın, HDP’nin sesi kesilsin!" tarzında bir çok reklam mevcut. Çoğu reklamlar genellikle erkek kitleye verilmiş ve milyonları aşan görüntülenmelere sahip.
Büyük Türkiye sayfası ise, “Kemal Kılıçdaroğlu kimin heykelini dikecek?", "SSK’yı batıran Kemal Kılıçdaroğlu emeklilere maaş vermeyecek” tarzı reklamlarla dolu. Liste gittikçe uzuyor. "Yirmi 80’den büyüktür" tarzı söylemlerle Türkiye’nin 20 yılının daha önceki 80 yılından daha verimli olduğunu vurgulayarak Bahçeli ve Fatih Erbakan’ın konuşmalarını sık sık yayınlıyorlar. Milyonlarca lira harcayarak, milyonlarca insana gösteriliyor. Bunun bir denetleyicisi var mı? Ya da bu bir suç değil mi? Peki bu para kaynağı nereden geliyor?
Son 90 günde ise Millet İttifakı cephesinden Kemal Kılıçdaroğlu hesabı 2.1 Milyon TL, Ekrem İmamoğlu hesabı 2 Milyon 90 bin TL, Deva Partisi hesabı 619 Bin TL, Ali Babacan’ın hesabı ise yaklaşık 188 Bin TL harcamış.
İYİ Parti ise tamı tamına 100 TL! Evet 100 TL! Meral Akşener’in son reklamı Mart ayında. Gelecek Partisi, Ahmet Davutoğlu yönünde ise neredeyse hiç reklam yok. CHP’nin hesabında da hiç reklam yok. Bunu başka sayfalardan yapıyorlarsa; neden şeffaf olunmuyor?
MHP’nin reklamlarına ve verilerine baktığımızda ortalama %65’lik bir geri dönüş görüyoruz. Reklamları gören kullancıların çoğu yani %65’lik kısmı sayfaya geri dönmüş ve beğenmiş. Bu geri dönüşler ile Facebook yeni bir algoritma yaratıyor. Daha benzer içerikler göstermeye başlıyor. Genel toplama baktığımızda ise yaklaşık %5’lik bir kesim kara propagandaya bağlı kalarak sandığa gitti. Tek tek veriler incelendiğinde CHP’nin il, bölge, seçmen bazlı reklamlar yaratmadığı, Türkiye geneliyle ilgili reklam çalışması yaptığını görüyoruz. Facebook Meta’nın kütüphanesinden erişilen veriler sadece bu şekilde. Troll hesaplar, Facebook- Whatsapp grupları, Spam TikTok videolarının etkisinin ne olduğunu açıklayacak pek bir veri yok.
Dijital Kampanya yetersiz, amatörce ve özensizSeçim nerede kazanılır? Bursa’ya baktığımızda da durum iki taraf için de içler acısı. Çoğu kombinasyonda arattığım reklamverenlerden sadece birkaç reklamverene rastlayabildim. CHP Bursa İl Başkanlığı, daha önce hiç reklam çıkmamış… Sistem sadece daha önce reklam verenleri gösteriyor.
AK Parti Bursa İl Başkanlığı, son 90 günde 85 bin Tl harcayarak 27 bin beğenme sayısına ulaşmış. Reklam içerikleri 3-4 video ve Bursa’ya yönelik. MHP, DSP, Hüda-Par gibi partiler daha önce Bursa’da hiç reklam vermemiş. Cumhur İttifakı’nın bu yükünü AKP üstlenmiş. Reklam çalışması il ve kişi bazlı yapılarak, hedef kitleye ulaştırılmış. Yeniden Refah ise Fatih Erbakan için imza çalışması yapmış ve 843 TL harcamış…
Millet İttifakı’nda ise yaklaşık 150 reklam veren arattım. Milletvekili adaylarından ilçe başkanlıklarına, örgütlere... Aday adaylarını bile inceledim ama sonuç pek iç açıcı değil.
Millet İttifakı Bursa tarafında 90 gün içerisinde tek reklam veren İYİ Parti Bursa Eski İl Başkanı, 14 Mayıs’ta Milletvekili seçilen Selçuk Türkoğlu. Selçuk Türkoğlu hesabından paylaşılan "Kamu emekçilerine çağrı" videosunda bin 7 TL harcama yapılmış ve ortalama 13 bin görüntülenme almış. Türkiye genelinde neredeyse hiç reklam vermemiş olan İYİ Parti, Bursa’da küçük bir çalışma yapmış…
Bursa'da CHP kaynaklarından iletilen bilgiye göre, kentte hiç reklam verilmemiş. CHP Bursa, seçim döneminde ve öncesinde Facebook’a reklam vermeyi denemiş, ama siyasi içerikler nedeniyle reddedilmiş. CHP Bursa İl Örgütü bin 500 TL’lik reklam çalışmasını uygun görmüş, ama reddedilince konunun üzerine düşememişler.
Seçim sonrasında sosyal medyada yayınlanan röportajlara bakınca Erdoğan’a oy verip Kılıçdaroğlu’na oy vermeyenlerin söylemleri neredeyse bu reklamlarla aynı. Kılıçdaroğlu’nun seçim vaatlerini (emekliye 15 Bin TL ikramiye verileceğini, gençlere ÖTV’siz araba satışını vb) daha önce duymamış çok büyük bir çoğunluk var. Erdoğan'ın seçim mitinglerinde oynattığı montajlı "Karayılan" videosunu gerçek sananlar…
Seçim sizce nerede kazanıldı? Adil miydi, ya da gerçek bir seçim gerçekleşti mi? 2.5 milyon oy sizce eşit şartlarda böyle dağılır mıydı?
B. Gökay Küpeli